مقدمه

دولت یعاربه (یا آل یعرب) یکی از درخشان ترین دوره های تاریخ عمان محسوب میشود که بین سالهای 1624 تا 1741 میلادی بر این کشور حکومت کرد. این سلسله با رهبری امام ناصر بن مرشد تأسیس شد و عمان را به اوج قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی خود رساند.

زمینه های شکلگیری دولت یعاربه

اوضاع سیاسی پیش از تأسیس

• آشفتگی سیاسی ناشی از اشغال پرتغالیها (1507-1650)

• تفرقه بین قبایل عمانی

• ضعف حکومت محلی آل نبهان

شرایط اجتماعی و اقتصادی

• نارضایتی عمومی از مالیاتهای سنگین پرتغالیها

• رکود تجارت دریایی

• نیاز به یکپارچگی ملی برای مقابله با استعمار

تأسیس دولت یعاربه

امام ناصر بن مرشد (حکومت 1624-1649)

وی به عنوان بنیانگذار این سلسله اقدامات زیر را انجام داد:

1. اتحاد قبایل: گردآوری ۹ قبیله بزرگ عمانی

2. تشکیل نظام امامت: احیای سنت حکومت امامت اباضی

3. سازماندهی نظامی: ایجاد ارتش منظم با ۱۵,۰۰۰ نیرو

مراحل استقلال

1. 1625: کنترل مناطق داخلی

2. 1643: آزادسازی شهرهای ساحلی

3. 1650: اخراج کامل پرتغالیها از مسقط

ساختار حکومتی

نظام سیاسی

• امامت انتخابی: انتخاب امام توسط شورای علما و رؤسای قبایل

• شورای حکومتی: متشکل از ۱۲ عضو از قبایل مختلف

• سیستم اداری: تقسیم کشور به ۶ ولایت اصلی

سازمانهای مهم

گسترش قلمرو

فتوحات در شبهجزیره عربستان

• 1652: الحاق بحرین

• 1670: کنترل بخشهایی از یمن

• 1696: نفوذ در سواحل جنوبی ایران

امپراتوری دریایی

1. شرق آفریقا:

   • زنگبار (پایتخت دوم)

   • ممباسا

   • جزیره پمبا

2. شبهقاره هند:

   • گوآ

   • دیو

   • بمبئی (موقت)

3. خلیج فارس:

   • جزیره هرمز

   • بندرعباس

اقتصاد و تجارت

پایه های اقتصادی

1. تجارت دریایی:

   • صادرات: خرما، مس، صمغ

   • واردات: ادویه، پارچه، چوب

2. کشاورزی:

   • توسعه سیستم قنات

   • کشت خرما و میوههای گرمسیری

3. صنعت:

   • کشتیسازی (سالانه ۲۰ کشتی اقیانوسپیما)

   • تولید سلاحهای گرم

شبکه تجاری

• ارتباط با ۴۰ بندر مهم از جمله:

  • باتاویا (جاکارتا)

  • گوانگژو

  • بصره

  • مومباسا

فرهنگ و تمدن

معماری

• قلعههای دفاعی: قلعه بهلا، قلعه نزوی

• مساجد: مسجد جامع نزوی با مناره ۳۰ متری

• بازارها: بازار صحار با ۲۰۰ مغازه

علوم و آموزش

1. مدارس دینی: ۱۵ مدرسه در سراسر قلمرو

2. مراکز علمی:

   • دارالعلم در مسقط

   • مکتبة البحر در زنگبار

3. تألیفات:

   • “المنهج السوی” در فقه اباضی

   • “تحفة الأعیان” در تاریخ عمان

نظامیگری و دریانوردی

نیروی دریایی

• تعداد کشتیها: ۱۸۰ کشتی جنگی و تجاری

• تسلیحات:

  • توپهای برنزی

  • کشتیهای سه دکله

• پایگاهها:

  • مسقط

  • صحار

  • زنگبار

تاکتیکهای جنگی

1. حمله سریع به کشتیهای دشمن

2. محاصره بنادر استراتژیک

3. همکاری با قبایل محلی در مناطق فتح شده

روابط خارجی

متحدان

• امپراتوری عثمانی (در برابر پرتغال)

• حکومت صفویه ایران (در تجارت)

• سلطاننشینهای هند

رقبا

• پرتغال (تا 1650)

• هلند (در تجارت ادویه)

• بریتانیا (در خلیج فارس)

عوامل افول

مشکلات داخلی

1. اختلافات جانشینی پس از امام سیف بن سلطان

2. شورشهای قبایلی در دهه 1730

3. فساد اداری و مالی

تهدیدات خارجی

• رقابت هلندیها و انگلیسیها

• ظهور آل بوسعید در سال 1741

• کاهش درآمدهای تجاری

میراث دولت یعاربه

دستاوردهای ماندگار

1. وحدت ملی: ایجاد هویت عمانی یکپارچه

2. توسعه دریانوردی: تبدیل عمان به قدرت دریایی

3. گسترش اسلام اباضی: در شرق آفریقا

تأثیرات فرهنگی

• آمیختگی فرهنگ عمانی-آفریقایی

• توسعه زبان سواحیلی

• معماری اسلامی-عمانی در زنگبار

نتیجه گیری

دولت یعاربه با موفقیتهای زیر به یکی از درخشانترین دورههای تاریخ عمان تبدیل شد:

1. اخراج استعمار پرتغال

2. ایجاد امپراتوری دریایی گسترده

3. توسعه اقتصادی و فرهنگی بیسابقه

4. تأسیس سنت حکومتداری امامت اباضی