دهههای اول قرن بیستویکم برای سلطان نشین عمان دورانی پرتحول بود. این کشور با حفظ ثبات سیاسی، اصلاحات اقتصادی و اجتماعی را پیش برد و در عین حال، نقش دیپلماتیک خود را در منطقه تقویت کرد. با مرگ سلطان قابوس بن سعید در سال ۲۰۲۰ و به قدرت رسیدن سلطان هیثم بن طارق، عمان وارد مرحله جدیدی از حکمرانی شد.
۱. تحولات سیاسی عمان پس از سال ۲۰۰۰
الف) ثبات تحت رهبری سلطان قابوس (۲۰۰۰–۲۰۲۰)
-
سلطان قابوس که از ۱۹۷۰ حکومت میکرد، در این دوره به نماد ثبات در منطقه تبدیل شد.
-
عمان از درگیریهای خاورمیانه (مانند جنگ عراق و بهار عربی) فاصله گرفت و سیاست بیطرفی فعال را دنبال کرد.
-
در سال ۲۰۱۱، در پی اعتراضات محدود مردمی (تحت تأثیر بهار عربی)، سلطان قابوس اصلاحات جزئی مانند افزایش حقوق کارمندان و ایجاد شغل را اجرا کرد.
ب) انتقال قدرت به سلطان هیثم بن طارق (۲۰۲۰)
-
پس از مرگ سلطان قابوس در ۱۰ ژانویه ۲۰۲۰، پسرعمویش هیثم بن طارق به قدرت رسید.
-
سلطان هیثم سیاست تداوم و اصلاح را در پیش گرفت و تغییراتی در ساختار دولت ایجاد کرد، از جمله:
-
کاهش تعداد وزارتخانهها برای افزایش کارایی.
-
تأکید بر مبارزه با فساد و شفافیت مالی.
-
برنامه عمان ۲۰۴۰ برای تحول اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت.
-
ج) روابط خارجی: میانجیگری و تنش زدایی
-
عمان در مذاکرات هستهای ایران (۲۰۱۵) نقش کلیدی ایفا کرد و به عنوان پل ارتباطی غرب و ایران عمل نمود.
-
در بحران تحریم قطر (۲۰۱۷–۲۰۲۱)، عمان از قطع رابطه با دوحه خودداری کرد و روابط اقتصادی خود را با قطر حفظ نمود.
-
در سالهای اخیر، عمان روابط خود با اسرائیل را به صورت غیررسمی گسترش داده، اما از امضای پیمان رسمی مانند اتحادیه عرب خودداری کرده است.
۲. تحولات اقتصادی عمان در قرن ۲۱
الف) کاهش درآمدهای نفتی و تنوع بخشی اقتصادی
-
با کاهش قیمت نفت پس از ۲۰۱۴، عمان با کمبود بودجه مواجه شد و مجبور به استقراض بینالمللی شد.
-
برنامه “عمان ۲۰۴۰” با هدف کاهش وابستگی به نفت، بر توسعه بخشهای زیر تأکید دارد:
-
گردشگری (مانند پروژه “العقبة” و “مدینه المرجان”).
-
صنایع گاز و پتروشیمی (پروژههای عظیم LNG در صحار).
-
مناطق آزاد تجاری (مانند منطقه آزاد دقم).
-
ب) پروژههای زیربنایی کلیدی
-
فرودگاه جدید مسقط (۲۰۱۸) با ظرفیت ۲۰ میلیون مسافر در سال.
-
بندر دقم، یکی از بزرگترین پروژههای لجستیکی خاورمیانه.
-
خط آهن ملی عمان (در دست ساخت) برای اتصال به شبکه ریلی GCC.
ج) مالیات و اصلاحات مالی
-
در سال ۲۰۲۲، عمان مالیات بر درآمد (به میزان ۵٪ برای درآمدهای بالا) را معرفی کرد.
-
مالیات ارزش افزوده (VAT) در سال ۲۰۲۱ با نرخ ۵٪ اجرا شد.
۳. تحولات اجتماعی و فرهنگی عمان پس از ۲۰۰۰
الف) آموزش و فناوری
-
تعداد دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی افزایش یافت، از جمله دانشگاه آلمانی عمان (GUtech) با همکاری آلمان).
-
دولت برنامههای دیجیتالیسازی را تقویت کرده و اینترنت پرسرعت (۵G) گسترش یافته است.
ب) حقوق زنان و مشارکت اجتماعی
-
زنان در عمان امروز:
-
بیش از ۵۰٪ دانشجویان دانشگاهها را تشکیل میدهند.
-
در سال ۲۰۰۳، برای اولین بار یک زن (راوله بنت سعید البوسعیدیه) به مقام وزارت رسید.
-
در سال ۲۰۲۱، یک زن به عنوان قاضی منصوب شد.
-
ج) چالش های اجتماعی
-
افزایش بیکاری جوانان (نرخ بیکاری در ۲۰۲۳ حدود ۱۳٪ بود).
-
وابستگی به نیروی کار خارجی (حدود ۴۰٪ جمعیت عمان را مهاجران تشکیل میدهند).
۴. چالش های مهم عمان در دهههای اخیر
-
بدهی عمومی: از ۵٪ تولید ناخالص داخلی در ۲۰۱۴ به ۶۰٪ در ۲۰۲۳ رسید.
-
آب و محیط زیست: کمبود منابع آب شیرین و افزایش دمای هوا تهدید بزرگی است.
-
تضاد نسلی: جوانان تحصیلکرده خواستار فرصتهای شغلی بهتر و آزادیهای بیشتر هستند.
۵. آینده عمان: سلطان هیثم و برنامه عمان ۲۰۴۰
سلطان هیثم بن طارق تلاش میکند با اجرای برنامه عمان ۲۰۴۰، اقتصاد را متنوع کند و موقعیت منطقهای عمان را حفظ نماید. چالش اصلی، کاهش بیکاری، جذب سرمایهگذاری خارجی و حفظ ثبات سیاسی است.
آیا مایلید بخش خاصی (اقتصاد، سیاست یا فرهنگ) را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم؟
